ဆူးငှက်
မန္တလေးရတနာပုံနေပြည်တော်ကို ကောဇာသက္ကရာဇ် ၁၂၂၁ ခုနှစ်
ကဆုန်လပြည့်ကျော် ၆ ရက်နေ့မှာ စတင်တည်ထောင်ပါတယ်။ မင်းတုံးမင်းကြီး တည်ထောင်တယ်ဆိုငြား တကယ်တမ်း ညီတော် ကနောင်မင်းသားရဲ့ အကြံအစည်နှင့် လုံ့လတွေက အများကြီးပါဝင်ခဲ့တယ်ဆိုတာ မငြင်းသာပါဘူး။ ရတနာပုံနေပြည်တော် မတည်ထောင်မီ နောင်တော်ပုဂံမင်းရဲ့ ညံ့ဖျင်းတဲ့ အုပ်ချုပ်မှုအောက်က ရုန်းထွက် ပုန်ကန်ခဲ့မှုမှာလည်း ကနောင်မင်းသားရဲ့ လက်ရုံးရည်၊လုံးရည် ပါဝင်ခဲ့တယ်ဆိုတာကလည်း အသေအချာပါ။
ရတနာပုံနေပြည်တော် တည်ထောင်ပြီးတဲ့နောက် “သီရိပဝရ
မဟာသုဓမ္မရာဇဘွဲ့ခံ” ရတနာပူရ အိမ်ရှေ့စံ ကနောင်မင်းသားကြီးအနေနှင့် တိုးတက်ခေတ်မီတဲ့ နိုင်ငံတော် တည်ဆောက်ရေးအပိုင်းကို အထူးအလေးပေး ဆောင်ရွက်လာတယ်။ ဒီလိုအမြော်အမြင်ရှိစေတာကလည်း မြန်မာပြည်အောက်ပိုင်းမှာ အင်္ဂလိပ်အစိုးရက လက်နက်အားကိုးနှင့် သိမ်းပိုက်ထားတာ သရက်မထဲအထိ ရောက်နေပြီ မဟုတ်ပါလား။ အချိန်မရွေး အမြောက်တင် စစ်သင်္ဘောတွေ ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းအတိုင်း ဆန်တက်လာနိုင်တယ်ဆိုတာကိုလည်း မြေကြီးလက်ခတ်မလွဲ တွက်ဆထားပြီးသားပါ။ ဒါကြောင့် နောင်တော် မင်းတုံးမင်းကြီးကလည်း တိုင်းရေးပြည်ရေး၊ သံရေးတမန်ရေးအပြင် ဘာသာသာသနာ ထွန်းလင်းတာက်ပရေးအတွက်ထိ ဆောင်ရွက်နေသလို ညီတော်ကနောင်မင်းသားကလည်း ခေတ်မီတပ်မတော် တည်ဆောက်ရေးနှင့် စက်မှုနိုင်ငံ ထူထောင်ရေးကို အားစိုက်နေပါတယ်။
ဒါကြောင့်လည်း နိုင်ငံခြား တိုင်းကြီးပြည်ကြီးများမှာ ထွန်းကားနေပြီဖြစ်တဲ့ စက်မှုလက်မှု သိပ္ပံပညာရပ်တွေကို လေ့လာသင်ကြားနိုင်ဖို့ လက်ရွေးစင် ပညာတော်သင် အယောက် ၉၀ကျာ်ကို အိမ်ရှေ့စံကိုယ်တော်တိုင်ရွေးချယ်ပြီး နိုင်ငံအသီးသီးကိုစေလွှတ်ခဲ့တယ်။ ဒီပဲရင်း ဝန်ထောက် ဦးမြဲနှင့် ညီဦးခဲ၊ ဖန်ချက်ဝန်ဦးဖန်၊ ကျောက်မြောင်းအတွင်းဝန် ဦးရွှေအိုး၊ မြင်းဝန် ဦးအောင်သူတို့ဟာ ထင်ရှားတဲ့ ပညာတော်သင်တွေပါ။ ဒီနောက်လည်း ပညာတော်သင်တွေ ဆက်လက်စေလွှတ်ပါသေးတယ်။
ဒီနောက် ၅နှစ် စီမံကိန်းရေးဆွဲပြီး ရတနာပုံနေပြည်တော်တစ်ဝှမ်းမှာ စက်ရုံတော် ၅၀ ကျော် တည်ဆောက်ခဲ့ပါတယ်။ ဒင်္ဂါးစက်ရုံတော်၊ ရက်ကန်းစက်ရုံတော်၊ ဆန်စက်ကြိတ် စက်ရုံတော်၊ လက်နက်စက်ရုံတော်၊ လွှစက်ရုံတော်၊ သကြားချက်စက်ရုံတော်၊ မဲနယ်စက်ရုံတော်၊ သံဖိုစက်ရုံတော်၊ ဂွမ်းကြိတ်စက်ရုံတော်၊ စာပုံနှိပ်စက်ရုံတော် စသည်ဖြင့် ပါဝင်တယ်။ ဒီစက်ရုံတော်တွေထဲမှာ အင်္ဂလိပ်ရေတပ် နှင့် ယှဉ်နိုင်ဖို့
ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ သင်္ဘောစက်ရုံတော်လည်း တည်ထောင်ခဲ့တယ်။
ခေတ်မီမြန်မာ့ရေတပ်မတော်ကြီးတည်ထောင်ဖို့အတွက် ကနောင်မင်းသားကြီးက ရွှေမြို့တော်ရဲ့အနောက်ဖက်၊ ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းနဖူး၊ ပန်းဆက်တံခါးအထွက်မှာ “ရတနာပုံသင်္ဘောကျင်း(ခေါ်) ရတနာပုံစက်ရုံတော်”ကို သက္ကရာဇ် ၁၂၂၆ ခုနှစ် (ခရစ်-၁၈၆၄) ခုနှစ်မှာတည်ထောင်ခဲ့တာပါ။ ရတနာပုံသင်္ဘောကျင်း အပါအဝင် စက်ရုံတော်ပေါင်း ၅၀ကျော်ကို စက်ရုံဌာနအဖြစ် ဖွဲ့စည်းပြီး သားတော် သီရိမဟာသုဓမ္မရာဇာ မက္ခရာမင်းသားကို အုပ်ချုပ်စေခဲ့တယ်။
ရတနာပုံစက်ရုံတော်မှာ တပ်ဆင်ထားတဲ့ စက်ပစ္စည်းတွေဟာ စကော့တလန်ပြည် ဒန်ဒပ်(စ်)နှင့် စမစ်ကုမ္ပဏီထွက် ပစ္စည်းတွေက အများစုဖြစ်ခဲ့တယ်။ စက်ရုံမှာ အမှုထမ်းပေါင်း ၁၂၇ ဦးရှိပြီး လစာအနေနှင့် စပါး ၂၈၅၅ တင်းရရှိပါသတဲ့။
ရတနာပုံစက်ရုံတော်က ခရစ် ၁၈၇၀ မတိုင်မီမှာပဲ မြစ်တွင်းသွား မီးသင်္ဘောတွေကို စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ပါပြီ။ ၁၈၇၀ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၇ ရက်နေ့မှာပဲ ကျွန်းသား ကိုယ်ထည်နှင့် ရေနွေးငွေ့အင်ဂျင် တပ်ဆင်ထားတဲ့ ပထမဆုံးသင်္ဘောကို ရေချနိုင်ခဲ့တယ်။ သင်္ဘောတော်ရဲ့ အရွယ်အစားက အလျား ၁၈၀ပေ၊ အနံ ၂၄ နှင့် ဇောက် ၆ပေ ရှိသတဲ့။ သင်္ဘောမှာတပ်ဆင်တဲ့ စက်ပစ္စည်းတွေက ဆပ်ပလင်၊ မက္ကင်ဇီ၊ ဒေါ်ဆင်၊ ဆပ်ပဆင်နှင့် အက်ဒပန်ဂျုံး ကုမ္ပဏီတွေက ဝယ်ယူခဲ့တာပါတဲ့။ ၁၈၇၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၀ ရက်နေ့မှာတော့ အလားတူ ရေယာဉ်နှစ်စီးကို “မင်းခမ်းမင်းနား” နှင့် ရေချနိုင်ခဲ့တယ်။
တစ်ခါ ၁၈၇၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂ ရက်နေ့ရောက်တော့ မြန်မာလက်သမားဆရာ “ဆရာရှမ်း”တည်ဆောက်တဲ့ အမြောက် ၁၄ လက် တပ်ဆင်တဲ့ တိုက်သင်္ဘောတစ်စီးရေချနိုင်ပြန်တယ်။ ရေနွေးငွေ့အင်ဂျင်သုံးတိုက်သင်္ဘောတော်ကို ရေချရာမှာ အမြောက် ၁၄ လက်စလုံးကို ပစ်ဖောက်ပြနိုင်ခဲ့သတဲ့။ ၁၈၇၂ ခုနှစ်ဖဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်နေ့မှာနောက်ထပ် သင်္ဘောတစ်စီးရေချနိုင်ခဲ့ပြီး မကြာမီရက်တွေအတွင်း သင်္ဘော ၃စီး ထပ်မံရေချခဲ့တယ်။
ရတနာပုံစက်ရုံတော်က ကျွန်းသားကိုယ်ထည် သင်္ဘောတော်များ ဆက်တိုက်တည်ဆောက်ပြီးတဲ့နောက်၊ ပထမဆုံး သံကိုယ်ထည်သင်္ဘောကို ၁၈၇၃ ခုစက်တင်ဘာ ၉ ရက်မှာရေချခဲ့တယ်။ ဒီသင်္ဘောက မြစ်တွင်းသွား စက်ရဟတ်တပ် သင်္ဘောဖြစ်ပြီး သင်္ဘောရေချပွဲကို မက္ခရာမင်းသား၊ ရွှေကူမင်းသားတို့ ကိုယ်တိုင် တက်ရောက်ကာ မင်းခမ်းမင်းနားနဲ့ ကြီးကြီးကျယ်ကျယ် ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။
၁၈၇၅ ခုနှစ်အတွင်းမှာပဲ ရတနာပုံစက်ရုံတော်က တည်ဆောက်ခဲ့တဲ့ မြစ်တွင်းသွား သင်္ဘောတစ်စင်းကို အမြောက် ၁၂ လက် တပ်ဆင်ကာ စစ်ရေးလေ့ကျင့်ခဲ့ပြီး နောက်ထပ် သင်္ဘောတစ်စင်းကို အမြောက် ၁၄ လက် တပ်ဆင်ခဲ့တယ်။ ဧပြီလအတွင်းရောက်တော့ အမြောက် ၁၄ လက် စစ်သင်္ဘောက ဗန်းမော်ထိဆန်တက် ခုတ်မောင်းခဲ့သတဲ့။ လက်ထက်တော်ကြီး၊ လက်ထက်တော်လေး ကာလအတွင်း ကနောင်မင်းသားကြီး ထူထောင်ခဲ့တဲ့ ရတနာပုံ သင်္ဘောစက်ရုံတော်က လူစီး၊ စစ်သုံးသင်္ဘောပေါင်း (၁၈)စင်းတည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
ဒီလိုနဲ့ ၁၈၈၆ ခုနှစ်၊ အင်္ဂလိပ် ကိုလိုနီလက်အောက်ကျရောက်တော့ အဲဒီသင်္ဘော ၁၈ စင်းနှင့်အတူ သံတိုမယ်န အားလုံးကို အင်္ဂလိပ်ပိုင် ဧရာဝတီ ဖလုတ်တီးလားကုမ္ပဏီက တန်ဖိုးငွေ (၄၅၀၀၀) ကျပ်နှင့် ဝယ်ယူလိုက်သတဲ့။ တွင်ခုံတွေ၊ ဖောက်ခုံတွေ၊ ဖြတ်ခုံတွေ၊ ရေဘော်ခုံ၊ မောင်းထိုးခုံ၊ အရစ်ဖော်ခုံ၊ သံရည်ကျိုစက်၊ ပန်းပဲစက်၊ သံမှိုရိုက်စက်တွေအပြင် သံချိန်းကြိုး၊ သံပြားအသစ်များ၊ သံမှိုများ၊ ဘွိုင်လာကျူ့များ၊ ဟင်္ဂလိုင်းသံထည်များ၊ ကြေးနီကြေးဝါပိုက်များ၊ သံစိမ်းသံကြွပ်များလည်းပါသတဲ့။
လွတ်လပ်ရေးရပြီး ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှာတော့ နိုင်ငံပိုင်အဖြစ် သိမ်းယူကာ “ရတနာပုံသင်္ဘောကျင်း” အမည်နှင့် ပြည်တွင်းသွားရေယာဉ်တွေကို ပြုပြင်ဆောင်ရွက်နေတာ ဒီကနေ့အထိပါပဲ။
သမိုင်းအထောက်အထားများအရ ရတနာပုံခေတ်က စက်ရုံတော်ပေါင်း ၅၀ ကျော်ရှိတယ်ဆိုရာမှာ အခုထိ အချို့စက်ရုံများကို မဖော်ထုတ်နိုင်သေးပါဘူး။ နန်းမြို့တွင်းရှိ မင်းတုန်းမင်းကြီးဂူဗိမာန်နှင့် မလှမ်းမကမ်းရှိ ဒင်္ဂါးစက်ရုံတော်ရှိတယ်။ မြောက်ပြင်မှာ အခုဘီယာနှင့် အရက်ချက်စက်ရုံက ရတနာပုံခေတ်ရဲ့ လက်နက်စက်ရုံတော်ကြီးဖြစ်တယ်။ နောက်ထပ် လက်နက်စက်ရုံတော်က အနောက်ပြင် နဘဲကြူးအရပ်မှာလည်း ရှိသလို၊ နန်းတော်အရှေ့ဖက်မှာလည်း တစ်ရုံရှိတယ်။ စစ်ကိုင်း ရွှေတောင်ဦးမော်အရပ်မှာ သံဖိုစက်ရုံရှိတယ်။ မန္တလေးအနောက်ပြင် မီးခြစ်စက်ရုံကလည်း ရတနာပုံခေတ်က သံစက်ရုံတည်ရာဖြစ်တယ်။ အမရပူရမှာက မဲနယ်စက်ရုံ၊ မဲနယ်ကန်တွေရှိတယ်။ နန်းတွင်းမြောက်ဥယျာဉ်တော်မှာ စာပုံနှိပ်စက်ရုံတော်ရှိတယ်။ အနောက်ပြင်
ပြည်ကြီးကျက်သရေရပ်၊ ရွှေကျီးမြင်ဘုရားတောင်ဖက်မုခ်အနီးမှာ ရတနာပုံနေပြည်တော် သတင်းစာတိုက်နဲ့ ပုံနှိပ်စက်ရှိတယ်။ အနောက်ပြင်ဂါဝိန်တံခါးလမ်းမှာ ဂွမ်းကြိတ်စက်ရုံရှိတယ်။ ပိုက်ကျုံးမှာ သကြားစက်ရုံတော်ရှိတယ်။ လွှစက်ရုံတော် ရှိတယ်။ ပန်းဆက်တံခါးအထွက်မှာ သင်္ဘောစက်ရုံတော် ရှိတယ်။
ဒီစက်ရုံတော်များအနက် အများစုကပျောက်ကွယ်သွားပြီး အချို့က မူလနေရာမှာ အခြားစက်ရုံများအဖြစ် အသွင်ပြောင်းနေပါပြီ။ ဒီအထဲမှာမှ ရတနာပုံသင်္ဘောစက်ရုံတော်ကဖြင့် မူလနေရာမှာပဲ မူလအတိုင်း ခေတ်နှင့်အညီပြောင်းလဲကာ “ရတနာပုံသင်္ဘောကျင်း” အဖြစ်၊ ယခုတိုင် တည်ရှိနေပါတယ်။
#voiceofmyanmar #VOM #ဆောင်းပါး #ဆူးငှက် #ကနောင်မင်းသားကြီး #စက်မှုနိုင်ငံတော်
