ဧျပီ ၆-၂၀၁၉
စိုင္းထြန္းေအာင္လြင္
(က) ငါးေတြကေသ ေညွာ္နံ႔ကနံ
ကေလာ-ေအာင္ပန္းလမ္းခြဲကေန ပင္ေလာင္းျမိဳ႕ဘက္ကို ခ်ဳိးလိုက္တာနဲ႔ ကားလမ္းေဘးတဘက္တခ်က္ကို ေ၀ွ႕ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ေတာင္တန္းေတြနဲ႔ ကားလမ္းအၾကားမွာ စိုက္ခင္းေတြက စိမ္းစိမ္းလန္းလန္း ေ၀ေ၀ဆာဆာနဲဲ႔ပါ။ အထက္ဘီလူးေခ်ာင္း တံတားကို ေရာက္တာနဲ႔ ကားလမ္းရဲ႕ ဘယ္ဘက္မွာ မလွမ္းမကမ္းမွာ ဘိလပ္ေျမ စက္ရံုေခါင္းတိုင္ကို ေတြ႔ရတဲ႔ အတြက္ ရြာမက် တိုက္နယ္မကေတာ့တဲ႔ တီက်စ္ျမိဳ႕ကေလးကို ေရာက္လာခဲ့ျပီဆိုတာ သတိျပဳမိလိုက္ပါတယ္။
ျမိဳ႕မဘုန္းၾကီးေက်ာင္း၀န္းထဲ ေရာက္တာနဲ႔ ေဒသခံ တဦးျဖစ္တဲဲ႔ ဦးက်င္ေမာင္က ေက်ာက္မီးေသြးမိုင္းခြဲမႈေၾကာင့္ နံရံေတြ အက္ေနတဲ႔ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္း နံရံေတြကို လက္ညိွဳးညႊန္ျပပါတယ္။
‘ဒီရက္ပိုင္းက လူၾကီးလာမယ္ဆိုလို႔ မိုင္းမခြဲတာ၊ ခါတိုင္းက ေန႔လည္တိုင္း ခြဲတယ္။ အိမ္ေတြလည္း ခါတာေပါ့ အရင္က ပိုဆိုးတာေပါ့ ၊ ဒီရက္မွ မိုးကလည္း ရြာလိုက္ေတာ့ ေက်ာက္မီးေသြး ေညွာ္နံ႔က ေတာ္ေတာ္သက္သာသြားတယ္။ ‘ လို႔ သူက ေျပာပါတယ္။
မိုးရြာတဲ႔ေန႔မို႔လို႔ ေညွာ္နံ႔ သိပ္မရေတာ့ဘူးလို႔ သူက ဆိုေနေပမယ့္ ရြာထဲ၀င္လာကတည္းက စိမ္းရႊင္အနံ႔လိုလို အနံ႔အသက္တမ်ဳိးရေနတာကို သတိထားမိျပီး ခရီးစဥ္မွာ အတူလိုက္ပါလာသူေတြကလည္း ရြာထဲမွာ အနံ႔အသက္တမ်ဳိးရေၾကာင္း ေျပာၾကပါတယ္။ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းထဲက ေရကန္ကေတာ့ တီက်စ္ေဒသေနသူေတြ ေသာက္ေရသံုးေရအျဖစ္ အဓိက အားထားရတဲဲ႔ ေရကန္ပါ။ မၾကာေသးခင္က တီက်စ္ေဒသမွာ ေလထု ေရထု အရည္အေသြးစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈကို အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းအခ်ဳိ႔က Green Peace လို ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ ျပဳလုပ္ခဲ့ျပီး ေရနမူနာ စစ္ေဆးရာမွာ အဲဒီေရကန္လည္း ပါ၀င္ခဲ့တာပါ။
ေရကန္ထဲၾကည့္လိုက္ေတာ့ ငါးေသေလးေတြလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ အာဆင္းနစ္ဓာတ္နဲ႔ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ႔ Carcinogen ဓာတ္ အပါအ၀င္ အျခား ဓာတ္ပစၥည္း ပါ၀င္မႈ ပမာဏ မ်ားေနတယ္လို႔ အရပ္ဘက္ အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ ပညာရွင္ေတြရဲ႕ သုေတသန စာတမ္းမွာ ေဖာ္ျပျခင္းခံရတဲ႔ အဲဒီေရကန္က ေရေတြကို စာေရးသူတို႔ တီက်စ္ေရာက္ေနတဲ႔ ေန႔အထိ ေဒသခံေတြ သံုးေနဆဲပဲ ဆိုျပီး ဦးက်င္ေမာင္က ေျပာျပပါတယ္။
သုေတသန လုပ္ခဲ့တဲဲ႔ ၾသစၾတီးယားႏိုင္ငံသား ပညာရွင္ Paul Wynne ကေတာ့ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ႔ Carcinogen အပါအ၀င္ အာဆင္းနစ္က WHO ကမၻာ့ က်န္းမာေရးအဖြဲ႔က သတ္မွတ္ထားတဲ႔ ေသာက္သံုးေရမွာ ဓာတ္သတၱဳပါ၀င္ရမဲ႔ ပမာဏထက္ အေတာ္မ်ားမ်ား ပါ၀င္ေနတာ ေတြ႔ရျပီး ေဒသတ၀ိုက္က ေရေတြမွာ Selenium နဲ႔ Nickel ပါ၀င္မႈ သာမန္ထက္ ၅၀ မီလီဂရမ္ေလာက္ ပိုမ်ားတာေတြလည္း ရိွတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေရကန္ထဲက ေရအတြက္ ေတာင္ေပၚ ေရထြက္ကေန သြယ္တန္းထားတာ ျဖစ္ျပီး ေရထြက္က ေရေၾကာင့္ျဖစ္သလား ေရကန္တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ျဖစ္သလား မသိရေပမယ့္ ေရကန္တည္ေဆာက္တုန္းက ကန္အတြင္းနံရံေတြကို ေက်ာက္မီးေသြး ဓာတ္အားေပးစက္ရံုက ထြက္တဲ႔ ျပာေတြကို အသံုးျပဳခဲ့တာရိွတယ္လို႔လည္း ဦးက်င္ေမာင္က ေျပာပါတယ္။
တီက်စ္ေဒသမွာ ေက်ာက္မီးေသြးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ အဓိက လုပ္ငန္း ၃ ခုရိွေနတာပါ။ အဲဒီထဲကမွ ထင္ရွားတဲ႔ လုပ္ငန္းကေတာ့ ေက်ာက္မီးေသြးစြမ္းအင္သံုး ေရေႏြးေငြ႔ ဓာတ္အားေပးစက္ရံုပဲျဖစ္ပါတယ္။ ထင္ရွားတယ္ဆိုတာကေတာ့ ေဒသခံေတြ ကန္႔ကြက္မႈမၾကာခဏ ၾကံဳရတဲ႔ လုပ္ငန္းျဖစ္တာေၾကာင့္ပါ။ ပင္ေလာင္းဘက္အထြက္မွာေတာ့ ေက်ာက္မီးေသြးမိုင္းရိွေနသလို စမ္းသပ္လည္ပတ္ေနတုန္း တေန႔ တန္ခ်ိန္ ၂၀၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ သံုးေနတဲ႔ လ်ွပ္စစ္ဓာတ္အားေပးစက္ရံုအတြက္ ေက်ာက္မီးေသြးေတြက အဲဒီမိုင္းကေန လာတာျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာက္မီးေသြး တန္ခ်ိန္ သန္းနဲ႔ခ်ီ ထြက္မွာျဖစ္ျပီး လုပ္ငန္း စတင္လည္ပတ္ခဲ့တဲဲ႔ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ကေန ၂၀၁၈ အထိ ထြက္ရိွႏိုင္တဲ႔ ေက်ာက္မီးေသြးပမာဏ စုစုေပါင္း၂၀. ၅ သန္းရဲ႕ သံုးပံုတပံု ထုတ္ယူျပီးသြားျပီလို႔ ေက်ာက္မီးေသြးထုတ္လုပ္တဲ႔ ဧဒင္ကုမၸဏီ ဘက္က ေျပာပါတယ္။ ၂၀၀၃ ခုနစ္ေလာက္ကတည္းက စတင္ခဲ့တဲ႔ မိုင္းတြင္းနဲ႔ လ်ွပ္စစ္ဓာတ္အားေပးစက္ရံုဟာ လူေနအိမ္ေတြကို တဘက္တခ်က္စီမွာ ခြထားလို႔ တည္ထားခဲ့တာ ျဖစ္သလို စီမံကိန္းအစပိုင္းကာလတုန္းက စီမံကိန္းနယ္ေျမထဲပါတဲ႔ ေဒသခံေနအိမ္ေတြက ဖယ္ေပးရမႈေတြ ေလ်ာ္ေၾကးအနည္းငယ္သာေပးျပီး ေျမသိမ္းယူမႈေတြလည္း ပါ၀င္ခဲ့တာပါ။ ေနာက္စီမံကိန္းကေတာ့ ဘိလပ္ေျမစက္ရံုစီမံကိန္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အေစာပိုင္းတုန္းက ေက်ာက္မီးေသြးမိုင္းတြင္းကို တျခားကုမၸဏီေတြက လုပ္ခဲ့တာပါ။ ေႏြရာသီဆိုရင္ မိုင္းတြင္းနားက ေက်ာက္မီးေသြးပံုေတြကေန မီးထထေလာင္တာေတြလည္း ရိွတယ္လို႔ တီက်စ္ေဒသခံေတြက တညီတညြတ္တည္းေျပာၾကပါတယ္။
အျငင္းပြားမႈေတြ လူထု ကန္႔ကြက္မႈေတြ ၾကံဳခဲ့ျပီးေနာက္မွာေတာ့ မဂၢါ၀ပ္ ၁၂၀ ထုတ္လုပ္ႏိုင္တဲ႔ လ်ွပ္စစ္ဓာတ္အားေပးစက္ရံုလည္ပတ္မႈကို ဦးသိန္းစိန္အစိုးရလက္ထက္မွာ ေခတၱရပ္နားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ တရုတ္ကုမၸဏီတခုျဖစ္တဲ႔ Wuxi Hua Quang က တင္ဒါေအာင္ခဲ့ျပီး အစိုးရနဲ႔ ဖက္စပ္လုပ္ကိုင္ခြင့္ရခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုဆိုရင္ပဲ အန္အယ္လ္ဒီ အရပ္သားအစိုးရ လက္ထက္မွာ ေက်ာက္မီးေသြးသံုး ဓာတ္အားေပးစက္ရံု ျပန္လည္ စမ္းသပ္လည္ပတ္ေနတာ တႏွစ္ေက်ာ္ ၾကာျမင့္လာခဲ့ျပီျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုအထိေတာ့ လူမႈနဲ႔ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိခိုက္ဆန္းစစ္မႈ အစီရင္ခံစာက ထြက္မလာေသးပါဘူး။
(ခ) ေက်ာက္မီးေသြး ျပာခင္းလမ္းကို ျဖတ္ေက်ာ္၍
ေဒသခံေတြနဲ႔ SNLD ရွမ္းပါတီ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြအၾကား လူထုေတြ႔ဆံုပြဲဲကေတာ့ တီက်စ္အေရွ႕ဘက္ပိုင္း ၊ ေက်ာက္မီးေသြးစြမ္းအင္သံုး ေရေႏြးေငြ႔ ဓာတ္အားေပးစက္ရံုနားက ကုန္းသာယာ ေက်းရြာက ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမွာ က်င္းပခဲ့တာပါ။ အဲဒီက်င္းပရာ ေနရာကိုသြားေနစဥ္ လမ္းရဲ႕ အေရွ႕ဘက္မွာ ေပေထာင္ခ်ီျမင့္ေနတဲ႔ ေက်ာက္မီးေသြးလုပ္ငန္းေတြက ထြက္လာတဲဲ႔ ေျမစာပံုကိုလည္း ျမင္ခဲ့ရပါတယ္။
ကားသြားေနတုန္း လမ္းေဘးက စာသင္ေက်ာင္း၀င္းထဲကို ေ၀႔ၾကည့္လိုက္ေတာ့ အထက္တန္းေက်ာင္း၀န္းထဲမွာလည္း ေက်ာက္မီးေသြးျပာပံုအခ်ဳိ႕ကို ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။ ရုတ္တရက္ၾကည့္လိုက္ရင္ ရြာကို ကာဆီးထားတဲ႔ ေတာင္တန္းလိုေတာင္ ျဖစ္ေနတာပါ။ ေျမစာေတြေပၚမွာ ေဒသခံေတြကို စိုက္ပ်ဳိးခြင့္ေပးထားတယ္လို႔ ေက်ာက္မီးေသြးထုတ္တဲဲ႔ ဧဒင္ကုမၸဏီဘက္က ေျပာေပမယ့္ ေက်ာက္မီးေသြးလို ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ားတဲ႔ သတၱဳမိုင္းက ထြက္လာတဲ႔ ေျမစာေတြေပၚမွာ သီးပင္စားပင္ ေပးစိုက္တာဟာ သီးႏွံေတြဟာ ေသခ်ာေပါက္ အဆိပ္သင့္မွာျဖစ္တဲ႔အတြက္ အလြန္အမင္းစိုးရိမ္စရာျဖစ္တယ္လို႔ ၾသစၾတီးယားႏိုင္ငံသား ပညာရွင္ ေပါလ္က ေတာ့ ေျပာပါတယ္။
တီက်စ္ကေန သာယာကုန္းရြာဘက္ သြားတဲ့လမ္းကိုေတာ့ ေက်ာက္မီးေသြး ျပာမႈန္႔ေတြနဲ႔ ေရာစပ္ခင္းထားတာျဖစ္ျပီး ေဘးတဘက္ တခ်က္စီမွာေတာ့ စိုက္ခင္းေတြလည္း ရိွေနတာပါ။
ကားလမ္းနဲ႔ စိုက္ခင္းအၾကားမွာပံုထားတဲ႔ ေက်ာက္မီးေသြး ျပာပံုအေရာက္မွာေတာ့ ‘ ဒီျပာမႈန္႔ေတြက ပံုထားတာ တလေလာက္ပဲရိွေသးတယ္။ လမ္းဆိုျပီး ကုမၸဏီဘက္ကခင္းေပးတာေလ’ ဆိုျပီး ေဒသခံတဦးကေျပာသလို လမ္းေဘးတေလ်ွာက္မွာေတာ့ ေက်ာက္မီးေသြးျပာမႈန္႔ေတြက လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ပ်ံ႔က်ဲေနကာ စိုက္ခင္းေဘး ၊ ေရသြင္းေျမာင္းေတြနားအထိ ေရာက္ေနတာလည္း ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။
ဘိလပ္ေျမမွာ ေက်ာက္မီးေသြးပါတယ္ဆိုေပမယ့္ Fly Ash လို႔ေခၚတဲ႔ ေက်ာက္မီးေသြးမႈန္ေတြကိုပဲ ဘိလပ္ေျမမွာ သံုးရတာျဖစ္သလို အခုလို ေက်ာက္မီးေသြးၾကမ္းေတြနဲဲ႔ လူထုေနထိုင္သြားလာတဲ႔ ေနရာမွာ အသံုးျပဳေနတာ သိပ္ေတာ့မႏွိပ္လွတဲ႔ ကိစၥပါ။
ေက်ာက္မီးေသြးျပာၾကမ္း ကိုေဆာက္လုပ္ေရးအတြက္သံုးမယ္ဆိုရင္ေတာင္ ေရစိုတဲဲ႔ ၊ ေရစိမ္တဲဲ႔ေနရာေတြ သီးႏွံစိုက္ခင္းေတြနားမွာ သံုးခြင့္မရိွဘဲဲ အေျခာက္ခံထားရမဲ႔ ေနရာေတြမွာသာ သံုးႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
လမ္းမေဘးက စက္ရံု၀န္းအတြင္းမွာလည္း ေက်ာက္မီးေသြးျပာပံုေတြ ေတြ႔ရသလို ၊ လမ္းညာဘက္ျခမ္းက ျပာသိုေလွာင္တဲ႔ေနရာကလည္း အမိုးမရိွပါ။ ေလတိုက္တာနဲ႔တင္ ျပာေတြက အလြယ္တကူ ေလထဲလႊင့္ပါသြားႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။လူထုေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပြဲေရာက္ေတာ့ တက္ေရာက္သူေတြကလည္း စက္ရံုစီမံကိန္းရပ္ဖို႔ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ဘယ္လို ကူညီႏိုင္မလဲ ဆိုတဲ႔ ကိစၥေတြ ေမးျမန္းတဲ႔အျပင္ စက္ရံုျပန္လည္လည္ပတ္ျပီးေနာက္ ေညွာ္နံ႔ေတြနဲ႔အတူ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ ျပန္အျဖစ္မ်ားလာတဲ႔အေၾကာင္း တင္ျပတာေတြလည္း သတိထားမိပါတယ္။
‘ စက္ရံုခနရပ္လိုက္တဲ႔ ၂၀၁၄ ေလာက္က ေတာ္ေတာ္ေလး က်န္းမာေရးျပႆနာၾကံဳရသူေတြ နညး္သြားတယ္။ အခုက ျပန္လည္ပတ္တဲ႔ တႏွစ္အတြင္းမွာပဲ က်ြန္မေဆြမ်ဳိးေတြအပါအ၀င္ လူေတြမွာ ပန္းနာ ရင္ၾကပ္လို ကိစၥေတြ ျပန္ျပန္ျဖစ္လာတာေတြ႔ရတယ္။ ဒါ့အျပင္ သားပ်က္ သားေလ်ွာ ကိစၥေတြေကာေပါ့ ‘ လို႔ သာယာကုန္းေဒသခံ ေဒၚသက္က ေျပာပါတယ္။
အဲဒီကိစၥအေပၚ တီက်စ္ခရီးစဥ္အတြင္းအာဏာပိုုင္ေတြဘက္က သီးျခား အတည္ျပဳခ်က္နဲဲ႔ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္ ရဖို႔ ၾကိဳးစားခဲ့ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါ။’ အုပ္ခ်ပ္ေရး တာ၀န္ရိွသူေတြ ကုမၸဏီဘက္နဲ႔ ေဒသခံေတြပါတယ္ဆိုတဲဲ႔ ေတြ႔ဆံုပြဲသြားတက္တုန္းကလည္း က်ြန္ေတာ္က ပင္ေလာင္းျမိဳ႕နယ္က ( တီက်စ္ျမိဳ႕က ပင္ေလာင္းျမိဳ႕နယ္ထဲမွာပါ၀င္ ) က်န္းမာေရးဦးစီးဌာနဘက္ကို တီက်စ္စီမံကိန္းနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး က်န္းမာေရးသုေတသန အခ်က္အလက္ရိွသလားေမးေတာ့ တျမိဳ႕နယ္လံုးရဲ႕ ဖြားေသႏႈနး္ဆိုတာေလာက္ပဲ သူတို႔ ေျပာႏိုင္တယ္ သီးျခားမေတြ႔ရခဲ့ဘူး ‘ လို႔ ရွမ္းျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ သယံဇာတနဲ႔ သဘာပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမွဳေရးရာ ေကာ္မတီ အတြင္းေရးမွဴး ဦးစိုင္းလင္းျမတ္က ေျပာပါတယ္။ ၂၀၁၄ ခုနစ္ ေရွ႕ပိုင္းတုန္းက တီက်စ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ သတင္းမီဒီယာေတြရဲ႕ သတင္းေဖာ္ျပခ်က္အခ်ဳိ႕မွာေတာ့ အမ်ဳိးသမီးေတြ ေသြးသားနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ႔ ေရာဂါေတြျဖစ္တာ ၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္အျပင္ ၊ ယားနာေတြ ျဖစ္လာတာ စသျဖင့္ ေဖာ္ျပထားတာေတြ ေတြ႔ရပါတယ္။’ လူေတြကသာ ေရာဂါျဖစ္တယ္ဘာညာေအာ္ေနၾကတာ က်ြန္ေတာ့္လုပ္ငန္းခြင္ထဲက လုပ္သားေတြ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘာမွမျဖစ္ၾကဘူး။ ဒါ မိုင္းတြင္းထဲကလူေတြေနာ္ ‘ လို႔ ေက်ာက္မီးေသြးမိုင္းလုပ္ကိုင္တဲ႔ ဧဒင္ကုမၸဏီက ဦးစိုး၀င္းက ေျပာပါတယ္။ ေဒသခံေတြကေတာ့ ျမိဳ႕နံေဘးမွာရိွေနတဲ႔ ေက်ာက္မီးေသြးမိုင္းက ေက်ာက္မီးေသြးပံုေတြက ေႏြဆို မီးထထေလာင္ျပီး ေညွာ္နံ႔ပိုျပင္းတယ္လို႔လည္း ဆိုၾကပါတယ္။
( ဂ ) အစီရင္ခံစာ ေဖာ္ျပခ်က္
Green Peace က သုေတသန အရာရိွျဖစ္တဲ႔ Mr. Lauri Myllyvirta ၊ Earth Rights International ၊ Water Keeper Alliance စတဲ႔အဖြဲ႔ေတြနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈနဲ႔ တာ၀န္ယူမႈ တာ၀န္ခံမႈ ဆိုင္ရာ အရပ္ဘက္မဟာမိတ္အဖြဲ႔ MATA တို႔ ပူးေပါင္းျပီး တီက်စ္ေဒသ ေလထု ၊ ေရထု အရည္အေသြးဆန္းစစ္ ေလ့လာခ်က္ကို ျပီးခဲ့တဲ႔ မတ္လက ျပဳလုပ္ခဲ့တာပါ။ ေလထု စစ္တမ္းေကာက္ယူမႈမွာ ေက်ာက္မီးေသြး ဓာတ္အားေပးစက္ရံု အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ မီတာ ၅၅၀ မွာ တေနရာ ( အဲဒီေနရာက ေက်ာ္မီးေသြးအမႈန္႔ စြန္႔ပစ္တဲ႔ ေနရာရဲ႕ မီတာ ၇၀၀ အကြာမွာ ရိွသလို လူေနအိမ္ေျခေတြနဲ႔လည္း နီးကပ္ ) ၊ ေက်ာက္မီးေသြးတူးေဖာ္တဲ႔ မိုင္းတြင္းနဲ႔ အေနာက္ဘက္ မီတာ ၅၀၀ အကြာ လ်ွပ္စစ္စက္ရံုရဲ႕ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ၁.၆ ကီလိုမီတာအကြာ လူေနအိမ္ေျခေတြအနီးမွာ တေနရာနဲ႔ အျခား တေနရာအပါအ၀င္ စုစုေပါင္း ၃ ေနရာမွာ ေလထုနမူနာေကာက္ယူခဲ့တာပါ။ ‘ မတ္လ လို ေကာက္ပဲသီးႏွံစိုက္ပ်ဳိးေရးအတြက္ မီးရိွဳ႕တဲ႔ ကာလျဖစ္လို႔ PM2 နဲ႔ PM10 လို ဓာတ္ပစၥည္းေတြ ေလထုထဲ ပါ၀င္မႈ ျမင့္မားတာဟာ ေက်ာက္မီးေသြးမဟုတ္တဲ႔ အျခား ကိစၥေတြေၾကာင့္လို႔ ရိုးမယ္ဖြဲ႔ေကာင္း ဖြဲ႔ႏိုင္တဲ႔ ကိစၥလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ဆာလဖာဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ ug/M3 300 နီးပါးေလာက္ အထိရိွေနတာ ကေတာ့ ေက်ာက္မီးေသြးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ႔ ကိစၥေတြျဖစ္တယ္။ ‘လို႔ Green Peace အဖြဲ႔က အၾကီးတန္းသုေတသန အရာရိွ Mr.Lauri Myllyvirta က ေျပာပါတယ္။ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ေ အာက္ဆိုဒ္နဲ႔ ဆာလဖာဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ရဲ႕ ဆိုးက်ဳိးေတြကေတာ့ အဲဒီဓာတ္ေငြ႔ေတြဟာ အေရျပား ၊ နဲ႔ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းကို ပ်က္စီးေနတာ ကိုယ္ခံအားစနစ္ က်ဆင္းေစျပီး အဆုတ္ေတြကို ထိခိုက္အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစကာ ေခ်ာင္းဆိုးရင္က်ပ္ပန္းနာ ေရာဂါေတြျဖစ္ေစတယ္လို႔ ေဆးပညာနဲ႔ဆိုင္တဲ႔ အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာေတြမွာ ေဖာ္ျပထားတာေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျပဒါးလို အမႈန္ေတြေၾကာင့္ ႏွလံုးကို ထိခိုက္ႏိုင္တာပါ။
‘ က်ြန္ေတာ္ ကမၻာ့ ေလထုအညစ္ညမ္းဆံုုးျမိဳ႕ေတာ္လို႔ ေခၚတြင္တဲ႔ ေပက်င္းမွာ ၃ ႏွစ္ေက်ာ္ေနခဲ့ဖူးတယ္။ အခု တီက်စ္မွာေတြ႔ရတဲ႔ ေလထုထဲ ဆာလဖာဒိုင္ပါ၀င္မႈက ေပက်င္းထက္ ၁၀ ဆ ပိုမ်ားေနတယ္။ ဖုန္ေတြပါ၀င္မႈက ၃ ဆ ပိုမ်ားေနတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒီလိုေနရာမ်ဳိးမွာ လူေတြေနေနတာ က်ြန္ေတာ့ဘ၀ တေလ်ွာက္မွာ တခါမွ မေတြ႔ဖူးပါဘူး။ ‘ လို႔ Mr.Lauri Myllyvirta က ေျပာပါတယ္။
သူ႔အေနနဲ႔ ဒီထက္အခ်ိန္ပိုရခဲ့ျပီး စက္ရံုအတြင္းက စနစ္ေတြကိုသာ ေလ့လာခြင့္ရမယ္ဆိုရင္ ဒီထက္ပိုမို တိက်တဲ႔ အေျဖထြက္ေအာင္ တိုင္းတာ စစ္ေဆးႏိုင္ခဲ့လိမ့္မယ္လို႔လည္း သူက ေျပာပါတယ္။
ေရထုစစ္ေဆးတိုင္းတာမႈေတြမွာလည္း ဆာဆင္းနစ္မ်ားမႈ အပါအ၀င္ ခဲန႔ဲ နီကယ္ပါ၀င္မႈ ပမာဏမ်ားလြန္းေနတာ ၊ ဆီလီနီယမ္အပါအ၀င္ အျခားဓာတ္ပစၥည္းပါ၀င္မႈမ်ားတာေတြ ရိွတယ္လို႔ ၾသစၾတီးယားႏိုင္ငံသား ပညာရွင္ Paul Wynne က ေျပာပါတယ္။
‘ဆီလီနီယမ္ ေရထဲပါ၀င္ႏိုင္မႈဟာ 0.04 m Gl အထိ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔က သတ္မွတ္ထားတာျဖစ္သလို ဒီမွာေတာ့ ပမာဏ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတြ႔ေနရပါတယ္။ စစ္ေဆးတိုင္းတာမႈ လုပ္ခဲ့တဲ႔ ပြိဳင့္ ၃၅၃၈ ဧရိယာမွာဆိုရင္ အာဆင္းနစ္ ပါ၀င္ႏွႈန္းက ၂၇ ဆ ျမင့္ေနသလို တျခား ဓာတ္သတၱဳပါ၀င္ႏႈန္းအလြန္ျမင့္ေနတယ္။ေရေတြအကုန္လံုးက ပ်က္စီးကုန္ပါျပီ။ ျပင္းထန္တဲ႔ အဆိပ္သင့္မႈ ညစ္ညမ္းမႈေတြ ေရထဲမွာ ရိွေနပါတယ္။ ရင္းႏွီးျမွပ္ႏွံသူေတြ အာဏာပိုင္ေတြမွာ တာ၀န္ရိွပါတယ္။ ေဒသခံေတြကလည္း ဒီေရေတြပဲ သံုးေနၾကသလို စြန္႔ပစ္ေရေတြကလည္း စိုက္ခင္းေတြ ၊ ေခ်ာင္းေတြထဲ ျပန္ေရာက္တာေတြလည္း ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။ လို႔ ေပါလ္၀ိန္းက ေျပာပါတယ္။
တီက်စ္ေဒသမွာရိွတဲ႔ အထက္ဘီလူးေခ်ာင္းဟာ အင္းေလးကန္အတြင္း စီး၀င္တဲ႔ ေခ်ာင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ေရထုညစ္ညမ္းမႈနဲ႔ အဆိပ္သင့္မႈ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္က ေက်ာက္မီးေသြးေၾကာင့္ျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆပါတယ္ လို႔လည္း ေပါလ္၀ိန္းက အခုိင္အမာ ေျပာပါတယ္။
သာယာကုန္းရြာက အျပန္စက္ရံုနားမွာ ကမၻာ့ဘဏ္ တံဆိပ္နဲ႔ စက္ရံုကေန ထုတ္လႊတ္မႈ ညႊန္းကိန္း ဆိုင္းဘုတ္ကိုလည္း ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။ စစ္ေဆးခ်က္ေတြအရေတာ့ အဲဒီစံညႊန္းေတြဟာ ကမၻာ့ဘဏ္ညႊန္းကိန္းမဟုတ္ဘဲ ေက်ာက္မီးေသြးသံုးစြဲမႈမွာ လက္လြတ္စပယ္ျဖစ္တယ္ဆိုျပီး ကမၻာက လက္ညိွဳး၀ိုင္းထိုးျခင္း ခံခဲ့ရဖူးတဲ႔ တရုတ္ႏိုင္ငံညႊန္းကိန္းေတြလို႔ Mr.Lauri Myllyvirta က ေျပာပါတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းနဲဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေတာင္ၾကီးမွာ စက္တင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔က က်င္းပတဲ႔ အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္ခ်က္အခမ္းအနားနဲ႔ လူထုေဆြးေႏြးပြဲ အခမ္းအနားကို လာတက္တဲဲ႔ စက္ရံုတာ၀န္ရိွသူေတြကို အခမ္းအနားလာတက္သူတခ်ဳိ႕က ေမးျမန္းတာ ရိွေပမယ့္ တိက်တဲ႔ အေျဖမရခဲ့ပါဘူး။
‘ လူမႈနဲ႔ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ ဆိုင္ရာ ဆန္းစစ္ခ်က္က မထုတ္ျပန္ရေသးပါဘူး။ မၾကာခင္ ထုတ္ျပန္ဖို႔ရိွေနတယ္ က်ြန္ေတာ္တို႔ကေတာ့ ဒီေဆြးေႏြးပြဲကို လာနားေထာင္တာ ျဖစ္ျပီး အထက္ကို တင္ျပဖို႔ အခမ္းအနားကို လာေရာက္တာ ျဖစ္တယ္။ ‘ လို႔ တီက်စ္ ေက်ာက္မီးေသြးစြမ္းအင္သံုး ေရေႏြးေငြ႔ ဓါတ္အားေပး စက္ရံုမွဴးျဖစ္သူ ဦးျမင့္သန္းက ေျပာပါတယ္။
ေဒသခံေတြကို ေသြး ၊ ဆီး အပါအ၀င္ က်န္းမာေရးစစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ေပးသလားမလုပ္ေပးသလားဆိုတာ မသိေပမယ့္ တာ၀န္သိရင္းႏွီးျမွပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ တာ၀န္ရိွမႈ CSR အရ ေဒသခံေတြအတြက္ ဖြံ႔ျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ သံုးရေအာင္တႏွစ္ကို က်ပ္ေငြသန္း ၂၅၀ ကုမၸဏီဘက္ကေန PNO ပအို၀္းအမ်ဳိးသားအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ဦးေဆာင္ေနတဲ႔ ပအို၀္း ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳဳပ္ခြင့္ရေဒသ ဦးစီးအဖြဲ႔ကို ေပးအပ္ေနတယ္လို႔လည္္း စက္ရံုတာ၀န္ရိွသူေတြက ဆိုပါတယ္။
( ဃ) ေဒသခံေတြ ျပာပံုထဲဲ ကူးခတ္ေနရတဲ႔ ေဒသ
တဘက္မွာလည္း ေဒသခံေတြကေတာ့ ေနာက္ထပ္ ၂၂ ႏွစ္အထိ ေက်ာက္မီးေသြးဓာတ္အားေပးစက္ရံုကို ဆက္လက္လည္ပတ္ခြင့္ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရက ဆက္ေပးလိုက္မွာ စိုးရိမ္ေနၾကပါတယ္။
‘ တီက်စ္က လူထုကန္႔ကြက္မႈေတြ အျမဲရိွေနတဲ႔ စီမံကိန္းျဖစ္သလို က်ြန္ေတာ္တို႔ လႊတ္ေတာ္ ေရးရာေကာ္မတီဆီလည္း တိုင္ၾကားစာ အျမဲေရာက္ေနတဲ႔ စီမံကိန္းပါ ။ တကယ္လည္း စီမံကိန္းက ျပႆနာရိွတာေတြ႔ရတယ္။ ခက္တာက လႊတ္ေတာ္ေရးရာေကာ္မတီေတြမွာလည္း လုပ္ပိုင္ခြင့္က ဘာမွ ရိွလွတာ မဟုတ္ပါဘူး။ လႊတ္ေတာ္ ေရးရာ ေကာ္မတီေတြ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ တိုးေအာင္လည္း က်ြန္ေတာ္တို႔ ေတာင္းဆို တိုက္တြန္းေနတာေတြရိွတယ္။ ‘ လို႔ ရွမ္းျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္က သံယံဇာတနဲ႔ သဘာပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမႈ ေရးရာ ေကာ္မတီ ဥကၠဌလည္း ျဖစ္ အန္အယ္လ္ဒီပါတီရဲ႕ ရပ္ေစာက္ျမိဳ႕နယ္ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္လည္းျဖစ္တဲ႔ ဦးခိုင္ညီညီေက်ာ္က ေျပာပါတယ္။
ျပန္ခ်ဳပ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ တီက်စ္ေက်ာက္မီးေသြး ဓါတ္အားေပးစီမံကိန္းဟာ အခုမွ စတင္ခဲ့တဲဲ႔ စီမံကိန္းမဟုတ္ဘဲ စစ္အစိုးရလက္ထက္ကတည္းက သတင္းမီဒီယာ စာမ်က္ႏွာထက္မွာ ပါခဲ့တဲ႔ စီမံကိန္းျဖစ္သလို ရင္းႏွီးျမွပ္ႏွံသူေတြလည္း အဆင့္ဆင့္ လက္လႊဲေျပာင္းခဲ့တဲဲ႔ စီမံကိန္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ယခင္ကာလေတြတုန္းကလည္း အာဏာပိုင္ေတြဘက္က ဘယ္လိုပဲ ကန္႔သတ္ မႈ ခ်ဳပ္ျခယ္မႈေတြ ရိွလင့္ကစား ေဒသခံတိုင္းရင္းသားေတြက တနည္းမဟုတ္တနည္းနဲ႔ ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကတဲ႔ စီမံကိန္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
‘ ေျပာေတာ့ ဖက္ဒရယ္ ဒီမိုကေရစီ သြားမယ္ေျပာတယ္ ရန္ကုန္က အမိႈက္ပံုမီးေလာင္ေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ ပညာရွင္ေတြေခၚျပီး အျမန္ ၀ိုင္းျငိမ္းၾကတယ္။ တိုင္းရင္းသား ေဒသျဖစ္တဲ႔ တီက်စ္မွာ ေက်ာက္မီးေသြးေတြ မီးေလာင္ျပီး လူေတြ ေရာဂါဘရျဖစ္ စိုက္ပ်ဳိးေျမေတြပ်က္ ေရေတြ အဆိပ္သင့္တာ ၾကာျပီ၊ ဒါကို ေနာက္ထပ္ ဆယ္ႏွစ္ႏွစ္ ၂စု စာေလာက္ ဆက္လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးဖို႔ ျပင္ေနတာဟာ တိုင္းရင္းသားေတြအတြက္ တရားမတရားဆိုတာ ကိုယ္ခ်င္းစာၾကည့္သင့္တယ္။ ‘ လို႔ ရွမ္းျပည္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား စြမ္းေဆာင္ရည္ျမင့္မားေရးအသင္းက ဥကၠဌလည္းျဖစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံပထမဆံုး သမၼတစ၀္ေရႊရဲ႕ သမီးလည္း ျဖစ္သူ စ၀္ေဟမာသိုက္က ေထာက္ျပေ၀ဖန္ပါတယ္။
တီက်စ္မွာ ေရထုဆိုင္ရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ တိုင္းတာမႈေတြလုပ္ခဲ့တဲဲ႔ ၾသစၾတီးယားပညာရွင္ ေပါလ္၀ိန္းကေတာ့
‘ တီက်စ္က ေရေတြအေကာင္းျပန္ျဖစ္ဖို႔က ေငြအမ်ားၾကီးသံုးရမွာျဖစ္သလို သဘာ၀အတိုင္း ပံုမွန္ျပန္ျဖစ္ဖို႔က နွစ္ရာနဲ႔ခ်ီေစာင့္ရမွာပါ။ ျပသနာက ေက်ာက္မီးေသြးျပာေတြကို ဘယ္လို ထိန္းခ်ဳပ္မလဲဆိုတဲ႔ ကိစၥပဲ ။ လူေတြက ေက်ာက္မီးေသြးျပာထဲမွာ ေရကူးေနၾကသလိုျဖစ္ေနျပီး ျပာေတြက ေနရာတကာပ်ံ႔ႏွံ႔ေနတာ ျပႆနာပါပဲ။ ‘လို႔ မွတ္ခ်က္ျပဳပါတယ္။
ေဆာင္းပါးပါ အခ်က္လက္နဲ႕ အာေဘာ္မ်ားသည္ ဗီအိုုအမ္ရဲ႕ အာေဘာ္မဟုုတ္ဘဲ ေဆာင္းပါးရွင္ရဲ႕ ၾကိဳးစားအားထုုတ္မွဳမ်ားသာျဖစ္ပါသည္။
